دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد کاشان
چکیده
حس آمیزی یک تکنیک بلاغی و هنری است که با بسط و غنی سازی تصویر شعری از راه انتقال حواس پنج‌گانه از حسی به حس دیگر دامنه خیال پردازی شاعر را گسترش می‌دهد و منجر به آفرینش تصاویری بدیع متفاوت و تأثیرگذار می‌شود. حس آمیزی به عنوان آرایه‌ای ادبی، تکینیکی است از چندین صنعت، که هم از شاخه‌های علم بیان و هم از تقسیم بندی‌های علم بدیع محسوب می‌گردد. تلفیق حواس در خلق تصاویر منحصربه‌فرد ادبی و انتقال بی نظیر جو شعر در هنگام خوانش نقش بسزایی دارد. این آرایه به سبب بالا بردن سطح لذت ادبی از راه جلب توجه مخاطب و انتقال دقیق حس درونی به او و درگیر کردنش با تجربه روحی شاعر، در ادبیات فارسی و عربی به ویژه نزد شاعران معاصر از اهمیت خاصی برخوردار است. این پژوهش با توجه به حجم بالای استخدام این آرایه در شعر معاصر عربی و فارسی با روش توصیفی- تحلیلی و با آوردن نمونه‌های شعری مقایسه، به بررسی و تحلیل این پدیده و میزان بکارگیری آن در شعر احمد بخیت شاعر مصری و نادر نادرپور می‌پردازد. ملاحظه می‌شود که هر دو شاعر برای گسترش خیال خواننده و افزایش التذاذ ادبی ایشان و بدیع نمودن تصاویر شعری و انتقال موفق حس درونی و روح شعر به خواننده از تکنیک حس آمیزی استفاده کرده‌اند. طبق تحلیل نمونه‌های شعری می‌توان گفت که بکارگیری این آرایه در شعر دو شاعر، تصویرآفرینی ناب، انتقال معنی و تأثیر بر مخاطب را نیرو بخشیده و زیبایی شعرشان را دوچندان نموده است.
بخیت، أحمد. 2012م، الأعمال الکاملة، القاهرة: دار الکلیم للنشر والتوزیع.
پورنامداریان، تقی. 1381ش، سفر در مه؛ تأملی در شعر احمد شاملو، تهران: نگاه.
الجنابی، أحمد نصیف. لا تا، فی الرؤیا الشعریة المعاصرة، ط 1، بغداد: وزارة الإعلام.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1364ش، زمینه اجتماعی شعر فارسی، چ 4، تهران: اختران زمانه.
الصائغ، عبد الإله. 1987م، الصورة الفنیة معیاراً نقدیاً، منحنی تطبیقی علی شعر الأعشی الکبیر، دار الشؤون الثقافیة العامة- آفاق عربیة.
نادرپور، نادر. 1382ش، مجموعه اشعار، با نظارت پوپک نادرپور، تهران: نگاه.
وفایی، محمد افشین. 1386ش، صد شعر از این صد سال، تهران: سخن.
هلال، محمد غنیمی. 1973م، النقد الأدبی الحدیث، القاهرة: دار النهضة.
مقالات و پایان‌نامه‌ها
عبدالله جاسم، ستار. 2002م، «أثر البیئة علی الصورة البیانیة فی شعر القرن الثانی الهجری»، جامعة الکوفة: رسالة ماجستیر.
عسگری، زهرا و محمد شفیع صفاری. ۱۳۹۷ش، «شناخت و بررسی آرایه حس آمیزی از منظر علم بیان مجاز و استعاره»، پنجمین همایش متن‌پژوهی ادبی نگاهی تازه به سبک شناسی، بلاغت، نقد ادبی، تهران، هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
فارس، الزهر. 2005م، «الصورة الفنیة فی شعر عثمان لوصیف»، جامعة قسنطینة: رسالة الماجستیر.
القطراوی، آلا نعیم. 2015م، «شعر احمد بخیت دراسة تحلیلیة»، جامعة غزة: رسالة الماجستیر.
کریمی، پرستو. 1378ش، «حواس پنج‌گانه و حس آمیزی در شعر»، نشریه علمی پژوهشی گوهر گویا، س2، ش 8.
محمودی، علیرضا و راشکی، فاطمه. 1395ش، «بررسی حس آمیزی در اشعار نصرالله مردانی»، نشریه زبان و ادب فارسی تبریز، س 69، ش 233.
ابتدای صفحه